DAWNE MAPY  (W.I.G.-owskie i inne)

**ostatnia aktualizacja 16.01.2015**

W ZWIĄZKU Z PRZEKAZANIEM ZASOBÓW ORAZ ICH OGROMNĄ ROZBUDOWĄ PRZEZ MŁODSZYCH ENTUZJASTÓW, ODSYŁAM DO STRON Z AKTUALNYMI, on-line ARCHIWAMI MAP: www.mapywig.org  oraz:  www.mapy.eksploracja.pl ; mimo tego, korespondencja w sprawach map jest mile widziana...

**

To zdjęcie - to ewenement: udało mi się w Gdańsku zorganizować spotkanie z Dwoma Filarami projektu udostępnienia archiwalnych map

Poszukiwaczom współczesnych map (są to wojskowe mapy Armii Czerwonej: m.in. całe b. ZSRR - w skali 200 000, całe Bałkany, Bliski Wschód 50 000, większość półkuli północnej, z Afryką, Karaibami itd w skali 500 000) polecam serwer Vlasenko:

 http://maps.vlasenko.net/soviet-military-topographic-map/map200k.html
wystarczy w adresie strony zmienić 200 na 100 i masz 100, 50, 500;
bezpośredni link do strony  http://maps.vlasenko.net/

(uwaga: zasoby map są większe niżby to wynikało z rysunkowych indeksów aktywnych; jest to ok. 30 000 arkuszy, ok. 50 GB...)
 

serdecznie dziękuję dotychczasowym ofiarodawcom: korzysta z tych materiałów wiele osób!

O mapach można mówić długo. Melchior Wańkowicz tak kiedyś pisał:

 mapa, to książka, którą można czytać bez końca. Gdyby pozwolono mi zabrać na wieczność jedną książkę, wybrałbym atlas z 'wszwarcowaną' setką kątów najdroższych.

A jeszcze:

Co wiosna, ledwie puszczą wody, zjawiają się na stole mapy. I zanim jeszcze krokusy rozkwitną w ogródku, już na rozrzuconych papierach wyobraźnia nasza rozkwieca pachnące łęgi nadrzeczne. Myślimy o rzeczułkach tak wąskich, którymi sunąć będziemy, tak wąskich, że pióro wiosła o oba brzegi uderza; o tym, jak wzmaga się prąd, jak wyprawa rozwija się niby hejnał, jak pod burtę biegną nam dopływy, jak wpadamy ze strugi w rzeczułkę, z rzeczułki w rzeczkę, a wreszcie, jak nas jedna rzeka drugiej podaje, że płyniemy pełną, nalaną wodą, po brzegi nalaną między ściany lasów.   Tak kajak przybliża nam wiosnę, przedłuża lato. Kto wie, czy owo planowanie wyprawy w nieznane - nie jest najpiękniejsze.

I jeszcze:

Spojrzałem łakomie na mapę. Patrzenie na mapę to swego rodzaju namiętność. Tak z portretu swatanej dawni królewicze starali się odgadywać przyszłe emocje.

W dawnych "dobrych czasach", do których tak wielu dziś tęskni - mapy były rzeczą co najmniej podejrzaną. Nie wydawano w zasadzie map w skali lepszej niż 125 000, map niektórych terenów nie wydawano w ogóle, a te, które wydrukowano - przechowuję do dziś, jako eksponat muzealny tamtego szaleństwa (mapy pozbawione niemal jakiejkolwiek treści). Za posiadanie mapy wojskowej szło się po prostu siedzieć (jeszcze w latach 80-tych!). Pozostawało kopiowanie fotograficzne (koszmarna praca!) starych map przedwojennych lub F odrysowywanie map (koszmarna i idiotyczna praca, także zresztą wymagająca zezwolenia; z taką właśnie mapką pod koniec lat 60-tych chodziło się na rajdy studenckie, a była ona i tak rarytasem!). Dziś sytuacja jest na szczęście inna, ale wartość starych map pozostała. Są one nieocenione przy penetracji śladów nieistniejącego świata. 

Z tamtych dawnych edycji zdecydowanie wyróżniają się kolorowe polskie mapy wydawane w latach 30-tych przez Wojskowy Instytut Geograficzny, w skali 1:100 000 (tzw. mapy "setki W.I.G.-owskie"). Są one wspaniale plastyczne, zawierają ogromną ilość szczegółów i właściwie są małymi dziełami sztuki kartograficznej (próbkę można obejrzeć na stronie poświęconej F Brdzie). Ostatnio coraz częściej wydawane są w postaci reprintów. Gromadziłem je przez lata i często zabieram ich kopie (oryginały są dla mnie zbyt cenne), w teren.

Reprinty starych map są coraz częściej dostępne dostępne w handlu.Wydawnictwo MARPRESS
[tel. (58) 301-47-00]  od pewnego czasu przygotowuje kolejne zeszyty reprintów map Wileńszczyzny. Wydawnictwo "PTR Kartografia" (Piotr Kamiński, 00-490 W-wa, ul. Wiejska 20/117) od wielu lat oferuje reprinty Karpat Wschodnich oraz dawnych Prus Wschodnich i okolic Trójmiasta. Specjalizuje się w bardzo poszukiwanych materiałach z Kresów. Wiele reprintów jest znakomicie i twórczo opracowanych, często z uzupełnionym nazewnictwem, często pokolorowanych, z dodanym archiwalnego opisu turystycznego. Piotr wykonał znakomitą robotę w czasach gdy dostęp do archiwaliów w Necie był znikomy, a autor mógł mieć obawy przed konsekwencjami sądowymi ze strony urzędasów. Bardzo wartościowa duża edycja, bodaj jedyna na papierze...  Warto także zajrzeć na stronę: http://www.republika.pl/topmap/ . 

Niestety, firma ta sprzedawała od pewnego czasu arkusze kradzione z naszych zasobów. Przykro, że nie udało się tej sprawy załatwić do końca pomimo długiej korespondencji. Przestrzegam przed próbami handlu mapami z naszych zasobów. Jako rekompensatę otrzymywaliśmy czasem arkusze, które być może pochodziły z zasobów którejś z firm komercyjnych. Nie włączaliśmy ich do naszej oferty - z powodów etycznych. Ale jeśli zasady przyzwoitości nie mają być przestrzegane, to może trzeba będzie porzucić te obiekcje. Posiadamy kilkanaście arkuszy, których dotąd (jeszcze) nie włączyliśmy oficjalnie do oferty... Informacja w pewnym sensie jest nieaktualna, bo firma wystawiła niedawno na aukcję całość swych zbiorów.

Ostatnio pojawiły się pierwsze reprinty map WIG 100 000 wydane przez Centrum Kartografii: są to arkusze Łosice, Siedlce, Biała Podlaska (zapewne jest to początek większej serii).

Warto zerknąć też na:

Jest kilka sposobów wzbogacania naszych (a więc również: WASZYCH) zasobów. 

• nawiązujemy kontakt z kolekcjonerami i przekonujemy ich o celowości bezinteresownego udostępnienia ich zbiorów innym kolekcjonerom 

• osoby przypadkowo lub celowo wchodzące na stronę www i proszące o przesłanie pożądanych arkuszy, zgłaszają często sami ich posiadanie i przesyłają jako rekompensatę, skany kolejnych arkuszy  

• kupujemy w antykwariatach lub na aukcjach brakujące arkusze. Niestety: problemem staje się bariera finansowa: przeciętna cena antykwaryczna wynosi 45 zł, a niestety zatrudniony jestem w budżetówce: Uniwersytet Gdański.

• czasem zwracam się do osób które wylicytowały na aukcji jakiś arkusz - o udostępnienie jego skanu. Mile zaskoczony jestem niemal powszechną pozytywną reakcją na taką prośbę! (z tego co dziesiąta/dwudziesta osoba rzeczywiście przekazuje nam kopię..)

• najbardziej oczywiste wydawałoby się zwrócenie do Archiwów i Bibliotek o umożliwienie skopiowania ich zasobów.

Z prawdziwą przykrością i irytacją stwierdziłem, że tym razem reakcja jest najczęściej negatywna! Tym bardziej jest to niezrozumiałe, że przecież proponuję archiwom wyręczenie w tym, co powinno być ich obowiązkiem: w szerokim udostępnieniu zbiorów! Taka postawa argumentowana jest w najrozmaitszy sposób: począwszy od obawy, że oświetlacz skanera spowoduje uszkodzenie egzemplarza (!), aż na zawoalowanym podejrzeniu, że zamierzam w ten sposób zbić prawdziwą fortunę (bez komentarza, to raczej jest przyczynek dla psychiatry...). Powszechna niemal taka postawa „psa ogrodnika” administratorów archiwów jest dla mnie równie zaskakująca, oburzająca, jak niezrozumiała... Drodzy P.T. Archiwiści: my i tak w końcu kiedyś uzupełnimy i udostępnimy nasze zbiory: ale czy musi być to aż tak bardzo kłopotliwe i czy musimy posuwać się czasem aż do żebractwa? Czy rzeczywiście nie możecie nam tego ułatwić? Przykładem zupełnie innego podejścia jest oferta Biblioteki Uniwersytetu w Berkeley, która oferuje tysiące map on-line. Podobnie (do niedawna) strona białoruska!

Chlubnym wyjątkiem jest też Archiwum Map Zachodniej Polski, które na stronie  http://mapy.amzp.pl/  udostępniło prawie 2 tysiące doskonałej jakości skanów niemieckich Messtischblattów (głównie pochodzących z Instytutu Północnego oraz UAM w Poznaniu). I to wraz z plikami kalibracyjnymi do GPS.

W trakcie przygotowania są następujące inne mapy: 

• F Kreis Schwetz im Regierungs Bezierke Marienwerder  1:100 000  1887r. (czarno-biała kreskowa, interesująca)

Poniższe dwie mapy są już do ściągnięcia z serwera http://www.mapy.eksploracja.pl/viewpage.php?page_id=4
"Gebiet der Freien Stadt Danzig" 1:100 000  1930r. (czterobarwna kreskowa, ładna, opublikowana na wiosnę 2006 w przeciętnej jakości przez Gazetę Wyborczą, jako pierwsza z serii reprintów)
"Weg-Karte durch die Kassubische Schweiz, Blatt 1, Karthaus und Umgebung" 1:50 000 (kolorowa, ładna)

Tomasz Pluciński
nowy adres:  tomasz.plucinski@ug.edu.pl