AZOTYPIA

Do kopiownia rysunków technicznych o znacznych, nietypowych rozmiarach, używana jest technika azotypii ("amoniakalna", "diazo"). Wykorzystuje się do tego dwie właściwości soli dwuazoniowych:

• ich zdolność do tworzenia barwników w reakcji sprzęgania z fenolami (ale tylko w środowisku zasadowym)

• nietrwałość (rozkład) soli dwuazoniowych pod wpływem silnego naświetlania

Papier do azotypii zawiera:

• sól dwuazoniową (są to pochodne p-fenylenodwuaminy lub benzydyny)

• słaby kwas organiczny zapobiegający przedwczesnemu sprzęganiu (stabilizator)

• komponent fenolowy barwnika

Na papier światłoczuły kładzie się oryginał wykonany na kalce technicznej i naświetla w maszynie kopiującej. Do demonstracji użyto zwykłej żyletki, a kopiowanie wykonano na rzutniku pisma. Po ok. 30 sekundach naświetlania sól dwuazoniowa ulega rozkładowi, jedynie w miejscach osłoniętych pozostaje ona w postaci pierwotnej (zdjęcie 1, widoczne jest żółtawe zabarwienie soli dwuazoniowej).

Po naświetleniu papier wstawia się do komory (tu: słoika) z watką nasączoną wodą amoniakalną. W ciągu kilkunastu sekund zachodzi najpierw zobojętnienie kwasowego stabilizatora, a następnie synteza barwnika (zdjęcie 2).

Z opisu wynika, że w technice azowej otrzymuje się obrazy pozytywowe. Dobierając podczas produkcji papieru odpowiednie reagenty (lub ich mieszaniny), można uzyskiwać obrazy o różnych barwach, np. czarne - zdjęcie 3.

Kopiowanie "amoniakalne" jest najmniej kosztowną techniką kopiowania obrazów technicznych, niewielka światłoczułość nie wymaga kłopotliwej pracy w ciemni, proces wywoływania przebiega w zamkniętej komorze "na sucho", czas uzyskania kopii jest rzędu 5 minut.

LITERATURA
T.Pluciński. "Doświadczenia chemiczne" . Wyd. „Adamantan”, Warszawa 1997, s. 50. [Azotypia. Sporządzanie kopii z pochodnych dwuazoniowych TSS oraz z 8-hydroksychinoliną.]

Tomasz Pluciński
nowy adres:  tomasz.plucinski@ug.edu.pl